همایش آموزشی «نقش خانواده در پیشگیری از رفتارهای خودآسیب‌رسان» سه‌شنبه ۲۵ بهمن در سالن ارشاد بم با حضور دکتر محمدرضا روحی مدرس و روان شناس تربیتی به همت گروه سلامت روان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بم برگزار شد. به گزارش طلوع بم در این همایش که با حضور جمعی از کارشناسان بهداشتی برگزار شد؛ به موضوعاتی چون آشنایی با علائم افسردگی در جوانان، سرنخ‌ها و علائم هشدار خودکشی، باورهای نادرست درباره خودکشی، اقدامات موثر در مواجهه با بحران خودکشی، آشنایی با طرح جامع بتا اشاره شد.
زینب سرحدی مدیر گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی بم در خصوص برگزاری این همایش آموزشی به خبرنگار طلوع گفت: متاسفانه در سالهای اخیر رفتارهای خود آسیب رسان در جامعه ما بسیار زیاد شد و این امر اهمیت این موضوع را برای همگان ثابت کرده است. در شهرستان بم هم مانند دیگر شهرها با توجه به اهمیت این موضوعات سعی شده تا آنجا که می‌شود به آن پرداخته و در همین راستا توانستیم یکی از برترین مدرسین این حوزه را دعوت و شرایط آموزش در قالب یک همایش را فراهم نماییم. وی ادامه داد: در این کارگاه از تمامی پرسنل دولتی و خصوصی دعوت شد تا به عنوان سفیرانی برای جلوگیری از آسیبهای بیشتر در این حوزه شرکت نمایند و امیدواریم خروجی این کارگاه بتواند کمکی برای گروه‌های هدف باشد تا در این راستا گامهای موثر و درستی در جهت پیشبرد جامعه هدف بردارند.
خانم سرحدی در خصوص تاثیرات این نوع برنامه‌‌های آموزشی و اهمیت آن بیان کرد: متاسفانه در سالهای اخیر این نوع همایشها و آموزشهای موثر بسیار کاهش یافته است و زنگ خطری برای فعالان این عرصه بوده است. باید در راستای اهداف خودمان که ایجاد جامعه سالم و ایجاد شادی و نشاط در بین جوانان است کارهای فرهنگی را گسترش داده و روند منظم‌تری به آنها بدهیم. ما می‌توانیم از طریق توانمندسازی افراد موثر در این عرصه و پیش گیری از آسیب های اجتماعی بخصوص رفتارهای خود آسیب رسان از طریق آموزش هایی که به این نوع افراد داده می‌شود به صورت آبشاری آموزش ها را در سطح جامعه و به یکدیگر منتقل نماییم. در این کارگاه از کلیه پرسنل مختلف دولتی و نهادهای که در این امر مهم دخیل هستند (رابطه مستقیم و غیر مستقیم) دعوت شد تا در جهت پیشگیری از رفتارهای خود آسیب رسان و کاهش آمارهای موجود از آنان کمک بگیریم. سرحدی گفت: سند بالادستی پیشگیری از خودکشی در شهرستان بم نیز در حال اجرا و از طریق استانداردسازی به صورت برش دستگاهی برای تمامی ارگانها و نهادها ارسال شده و موظف هستند تا در جهت اجرای آن برنامه‌ریزی هدفمند داشته باشند و در تحقق این سند مشارکت نمایند. علوم پزشکی یکی از دستگاههای متولی اجرای این سند است. در این سند (توسعه روان و پیشگیری از رفتارهای خود آسیب رسان) مشخص شده هر بخش، ارگان و نهاد در هر جایگاه و موقعیتی چگونه و چند درصد باید به آن بپردازد . در این سند جامع سهم هر بخش به طور مشخص تعیین شده به طور مثال اداره آموزش و پرورش ، بهزیستی ،شورای شهر، دانشگاه و… هر کدام چگونه و چند درصد باید مشارکت نمایند. وی تاکید کرد: تمامی ارگانها در این سند راهبردی و با ارزش باید وظایف ذاتی مشخص خود در جهت مهار آسیب های اجتماعی و اقدامات موثر در آن جهت را ارائه و عملی کنند. مفتخریم که در دانشگاه علوم پزشکی بم نود درصد وظایف خود در این سند جامع را عملیاتی کردهایم.
مدیر گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی بم در ادامه با اشاره به اینکه در این نوع آسیبهای اجتماعی یک شب و یک جا و به سرعت به نتیجه دل‌خواه نخواهیم رسید افزود: آسیبها در این بخش مولتی فاکتور هستند و عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند. از یک آسیب اجتماعی شاید سالهای متوالی سپری شود اما اگر علمی عمل نکنیم نمی‌توانیم در جهت حل آن تاثیر کوچکی بگذاریم. باید به دنبال شیوه های تربیتی و علمی جدید باشیم. باید نخست در جهت پیشگیری آسیبها گام برداریم سپس یه دنبال حل آن مسئله باشیم. کافی است این مهم را بدانیم که همه ما در این امر سهمی متفاوت داریم و کوتاهی یک نفر یا یک بخش میتواند نتایج غیر قابل باوری را برای یک جامعه به همراه داشته باشد.
سرحدی در ادامه ایجاد روحیه نشاط و شادابی در سطح شهر و اجرای برنامه های فرهنگی و هنری را در پیشگیری از آسیبها موثر دانست و ادامه داد: ایجاد انگیزه و امید در جامعه و بالا بردن روحیه نشاط و شادابی میتواند تأثیر زیادی در این زمینه داشته باشد. متاسفانه در شهرستان بم برنامه های فرهنگی و نشاط آور دچار ضعف زیادی است و باید در این زمینه هر چه زودتر اقدامات موثری انجام شود . فرمانداری ، شورا ،شهرداری ،اداره ارشاد در این بخش باید به صورت ویژه و با برنامه مشخص ورود کنند. همچنین باید از طریق برنامه های فرهنگی هنری و مهارت آموزی با خانواده ها ارتباط برقرار کرد و باید خانواده ها آگاه باشند تا از هر موضوع به آسانی و سرسری نگذرند .آموزش مناسب و اصولی باعث رشد و حل مسائل موجود در خانواده می‌شود.
سخنان دکتر روحی مهمان همایش
در ادامه این همایش دکتر محمدرضا روحی روانشناس و مدرس دانشگاه که مهمان اصلی این همایش بود در خصوص خودکشی و رفتارهای خودآسیب‌رسان گفت: موضوع مهمی است خودکشی و باید بدانیم که خودکشی روی یک درد می نشیند و پاسخی که ما به آن درد یا مشکل می دهیم نقش مهمی در پیشگیری از آن دارد. داشتن افکار خودکشی به هیچ وجه غیرعادی نیست و در هر فردی با هر گرایش اجتماعی ،هر طبقه اجتماعی و هر مدرک تحصیلی اتفاق می افتد. افکار ما مساوی با واقعیت نیستند و اینکه ما چه پاسخی به افکارمان می دهیم و چطور یاد گرفته‌‌ایم که مسایل و مشکلاتمان را حل کنیم مهم است و بستگی به مهارتهایی دارد که در طول زندگی کسب کردهایم . داشتن مهارت زندگی، مهارت حل مساله و کنترل هیجانات منفی نقش مهمی در زندگی ما دارد و اینکه بدانیم زندگی فراز و نشیب زیادی دارد و در طول زندگی ما شکستهای زیادی می‌خوریم و انسانهای موفق شکستهای زیادی را داشته اند و با شکست ها مقاوم می شویم و تاب آوری ما بالا می رود.
دکتر روحی ادامه داد: استرس بخش جدایی ناپذیر زندگی بشر است و تا پایان عمر همیشه همراه ما است و هیچ گاه نمی توان زندگی بدون استرس را تصور کرد اینکه ما چه پاسخی به استرس و در مقابل هیجان منفی چه پاسخی می دهیم، بستگی به این دارد که چه مهارتی کسب کرده ایم و مهمترین مهارتی که باید یاد بگیریم مهارت حل مسأله است . در این مهارت یاد می گیریم بهترین پاسخ را به مسایل و مشکلات بدهیم و مطمئن باشیم که در سخت ترین شرایط زندگی حتما راهی وجود دارد و خداوند حتما راهی را در مقابل ما قرار خواهد داد تا بتوانیم از این مشکل رد شویم. وی ادامه داد: باید بپذیریم ما همزمان که روی کنترل خشم و مهارت حل مساله کار می کنیم روی بحث امید به زندگی ، داشتن گروه پشتیبان، حمایت خانواده و تکنیکهای مقابله سالم با استرس را در طول زندگی باید بدانیم و همچنین باید بدانیم هیجانات مثبت کوچک، نقش مهمی در سلامت روان ما دارند و در طول زندگی رفتارهای مثبت و هیجانات مثبت خود را بشناسانیم و آنها را تقویت کنیم . در برخی مواقع نیز باید از روانشناس یا روان پزشک کمک بگیریم و این باور غلط وجود دارد که آدم به یک روان شناس مراجعه نمی‌کنند. شهروندان باید بدانند همانطور که ما برای بهبود هر بیماری به پزشک مراجعه می کنیم در زندگی هم به یک روان پزشک و روان شناس باید مراجعه کنیم تا به زندگی عادی برگردیم ، هیچگونه از اختلالات روانی پایدار نیستند و همانطور که درمان سرطان را علم پزشکی کشف کرد، علم روانشناسی نیز درمان بسیاری از اختلالات را کشف کرده و افراد را به زندگی و اجتماع برگردانده است. وی با اشاره به اینکه بخش سلامت روان ، بخش مهمی از زندگی ما است گفت: در جنوب شرق کشور بیشترین آمار خودکشی وجود دارد و خانواده ها با فرزندان ارتباط سخت تری دارند و اغلب با ترس ارتباط برقرار میکنند باید آگاه باشیم ، تاثیر خانواده و جامعه در کاهش خودکشی چه میزان است. باید بپذیریم که فرزند محصول نظام خانواده است یعنی سبک فرزند پروری که خانواده دارد باعث بروز رفتار فرزند می شود و پاسخی که فرزند در نوجوانی به مشکلاتش می دهد محصول شکل فرزند پروری ماست که در درون خانواده در حال انجام است . اینکه آیا در درون خانواده الگوی مناسبی بوده ایم و در مقابل مشکلات رفتار مناسبی داشته ایم مثلاً اگر پدر من فوت کرده است بعد از آن سیگار کشیدم یا اینکه با فردی درد و دل کرده‌ام تمامی این موارد نکاتی است که در آینده بازتاب دارد. بدانیم در خانواده‌‌مان باید الگوی مناسبی در حل مسایل مهم زندگی و حل هیجانات منفی زندگی برای فرزندان خود باشیم و رفتارهای غلط را بشناسیم و از واژه هایی مانند خودم را می کشم یا خودکشی می‌کنم استفاده نکنیم تا عامیانه و ملکه ذهن و زبان ما نشود. شاید بچه هفت ساله از کلمه خودکشی استفاده کند و تغافل بهترین راهکاری است که والدین می توانند کمک کنند و انگار چنین کلمه ای را اصلا از کودک نشنیدید اما زمانی یک نوجوان از کلمه خودکشی استفاده می کند حتما صد درصد قصد خودکشی دارد و تلاش میکند تا خودکشی کند پس باید فورا اقدام حمایتی و روانشناسی روی او انجام داد. باید این درک را داشته باشیم که هیچ نوجوانی این کلمه خودکشی را بیخود به زبان نمی آورد و موضوع جدی تر از آن است که در ذهن ما است و حتما باید به یک روانپزشک مراجعه کنیم .
پیشگیری از خودکشی وظیفه همگانی است و همگی در هر جایگاه اجتماعی و مسیولیتهایی که هستیم باید از خودکشی پیشگیری کنیم . هر اقدامی که باعث شود در درون جامعه هیجانات مثبت رخ دهد یا امید شکل بگیرد همگی می تواند به پیشگیری از خود کشی کمک کند و اجتماع حتما می تواند تاثیر داشته باشد. زیرا تاثیرات اجتماع باعث ایجاد شکل و باور افراد می شود و فرهنگ در این زمینه بسیار مهم است. این محقق ادامه داد: خودکشی بسیار پیچیده است و نمی توان تنها یک عامل را برای خودکشی در نظر گرفت به طور مثال فقر میتواند باعث ناامیدی شود اما در آمارها نشان داده که استان هایی که فقیرتر هستند اما آمار خودکشی در آن ها کمتر از استان های پولدار بوده یا در کشورهایی مانند دانمارک و سوئد که پولدار هستند اما آمار خودکشی در آن ها بیشتر از کشورهای فقیر است پس استدلالها در بعضی موارد منطق ندارد. یک عامل به تنهایی نمی تواند عامل خودکشی باشد و همانطور یک عامل به تنهایی نمی تواند در پیشگیری از خودکشی موفق باشد . روحی گفت: در مقابل تمام آسیب ها که خودکشی یکی از آن ها است موضوع را جدی بگیریم و این کشور برای رشد و پیشرفت و عقب نماندن از توسعه به تمام جوانان نیاز دارد و همانطور که در” زاد و ولد” به مشکل مواجه شدیم و آمار زاد و ولد کاهش پیدا کرده در “نگهداری و سالم نگه‌داشتن جوانان” باید همت به خرج دهیم . سرعت آسیب ها بسیار بالا است و اقداماتی که ما انجام می دهیم بسیار ضعیف است و باید تلاش کنیم این آسیب ها را جدی بگیریم چه بسا نگه داشتن یک دانش آموز در مدرسه یا نگه داشتن یک کارمند در داخل اداره باعث نجات جان یک جوان و خانواده شود . کسی دچار آسیب شده را بشناسیم و برنامه محور برای وی قدم برداریم. هرگز نباید انفرادی کار نکنیم و سند چشم انداز را را در نظر گرفته و در آسیب اجتماعی علمی کار کنیم و حق نداریم چون مسؤل هستیم طبق نظر خودمان رفتار کنیم چون راهکارهای علمی و عملی و همچنین سند جامعی برای پیشگیری از خودکشی موجود است.
