طلوع بم – مونا موسی نژاد| یکی از مراکز فرهنگی و هنری مهمی که جنبه آموزشی بالایی نیز دارد، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. این کانون سالهاست در بم فعالیت می‌کند و تاثیر بسزایی در رشد و شکوفایی استعدادهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان بمی داشته است.
در این مرکز دانش‌آموزان ضمن بهره بردن از کلاس‌ها و تجهیزات فرهنگی، هنری و کتابخانه تخصصی، پای‌شان به پاتوقی ایمن و سالم نیز باز خواهد شد. اما متاسفانه به نظر می‌رسد بسیاری از والدین بمی با این مرکز آشنا نیستند
اهمیت حضور ملموس کانون در زندگی کودکان امروزی از آن نظر است که متاسفانه والدین در طول سال و به خصوص در روزهای تعطیل مثل تابستان برای پر کردن اوقات فراغت بچه‌ها ترجیح می‌دهند از خدمات کلاسهای پرزرق و برقی استفاده کنند که ذهن بچه‌ها را محل انباشت اطلاعات بی فایده با هزینه زیاد می‌کند، اما فعالیت کانون و مربیان با سابقه آن کاملا تخصصی و برمبنای رشد استعداد بچه‌هاست و هزینه به مراتب کمتری هم دارد.
بر آن شدیم گفتگویی با مهدیه رنجبرزاده مسؤل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهرستان بم انجام دهیم که از سال ۱۳۷۹ در این مرکز خدمت می‌کند.این مرکز در خیابان سیدطاهرالدین محمد است.
خانم رنجبرزاده در خصوص فعالیتهای کانون توضیحاتی بفرمایید. چه تعداد عضو دارید؟
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یک سازمان دولتی است که چند دهه قبل از زلزله در بم آغاز به کار کرد اما پس از آن حادثه در سال ۸۷ به منظور بالا بردن دانش و خلاقیت کودکان و نوجوانان فعالیت خود را از نو و به طور جدی آغاز کرد و هم اکنون این افتخار را دارد که ۱۲۰۷ نفر عضو فعال دارد.
در همان آغاز فعالیت با تاسیس کتابخانه بنا شد تا با ایجاد دسترسی آسان به کتاب، شوق کتاب خوانی را در میان کودکان و نوجوانان شکوفا کنیم. کانون پرورش فکری وظایف گسترده‌تری دارد که آهسته به سمت و سوی آن گام برداشته ایم و علاوه بر گسترش کتابخانه موجود کودک و نوجوان و آموزش فرهنگی، به فعالیتهای تولید محصولات دیداری، شنیداری و برگزاری جشنها، نمایشگاه و آموزش هنری نیز ورود کرده‌ایم. جالب است بدانید کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان صرفا مکانی برای امانت کتاب نیست. این مراکز با مربیان مجرب به فعالیتهای ادبی، فرهنگی و هنری مانند نقد کتاب، داستان‌نویسی، شعرخوانی، قصه‌گویی، فیلم‌سازی، نقاشی، خوشنویسی، آشنایی با شخصیت‌های علمی، هنری، تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین‌ها، قوم‌ها، ملت‌ها و نژادها، برگزاری مسابقه در کنار برگزاری نمایشگاههای گوناگون، بازدید‌های گروهی و … می‌پردازد.
همچنین سالن‌های آمفی‌تئاتر و کنفرانس، سالن نمایشگاهی برای برگزاری جشنها، همایش‌ها و نمایشگاههای کانونی و غیر آن، بازارچه کودک، کارگاه‌های هنر خلاق، تفکر خلاق، از بخش‌های مهم این مرکز است که در سال‌های اخیر در حال به‌روز شدن هم هست.
فعالیتهای شما برای چه رده سنی است و چند نوع فعالیت دارید؟
در کانون پرورش فکری علاوه بر ارائه خدمات کتابداری مانند فراهم سازی امکان مطالعه و امانت کتاب، فعالیتهای جانبی فرهنگی، هنری و ادبی نیز به کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۶ ساله ارائه می شود.
در حال حاضر ۴۲ فعالیت در کانون در سه دسته فعالیتهای فرهنگی، هنری، ادبی اجرا می‌شود. علاوه بر بنده که مربی و مسئول کانون هستم، مربی فرهنگی آقای حسن بدیع الزمان، مربی ادبی خانم نسرین کریم الدینی، مربی هنری خانم سعیده قصری و آقای محسن حسینی همکاران بنده هستند که جا دارد از زحمات تمامی آنها تقدیر و تشکر کنم.
در ادامه به تعریف برخی از اقداماتی که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بم انجام می‌شود می‌پردازم:
فعالیت فرهنگی هنری:
فعالیت فرهنگی و هنری ، اقدامی هدفمند و برنامه ریزی شده است که مربیان به منظور شناخت و پرورش استعدادهای فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان ، با حضور و مشارکت آنان ، در زمان و مکان معین و باروش خاصی صورت می دهند.
قصه گویی: قصه گویی بیان هنرمندانه قصه ها، افسانه ها، حکایات که به منظور انتقال پیام مورد نظر صورت می پذیرد.
شعر خوانی:
مربی به قصد فهم درست اعضا از شعر و درک بهتر زیبایی های موجود در آن ، شعرهای مناسبی را انتخاب کرده و با مشارکت اعضا به خواندن آنها می پردازد .
روخوانی کتاب:
در روانخوانی مربی به قصد تقویت مهارت خواندن، کتاب یا متن خاصی را در نظر گرفته و با مشارکت اعضا آن را می خوانند.
معرفی کتاب:
در این بخش مربی با تمهیداتی مناسب زمینه آشنایی اعضا را با کتابی خاص فراهم می کند.
بحث کتاب:
گروهی که در آن مربی با مشارکت اعضا محتوای کتاب خاصی را با دقت و تعمق بیشتری مورد بررسی و تبادل نظر قرار می دهد .
بحث آزاد:
گروهی که درآن اعضا با هدایت مربی ، به منظور آشنایی با شیوه صحیح بحث، به گفتگوی آزاد و محترمانه پیرامون موضوع مورد نظر می پردازند.
معرفی شخصیت:
مربی جنبه یا جنبه هایی از ویژگی های شخصیت مطرحی را در نظر گرفته و به منظور آشنایی و تاثیرگذاری برای اعضا مورد شناسایی و بررسی قرار می دهد .
معرفی وقایع و ایام:
مربی در آن به معرفی رخدادها و روزهای مهم تاریخی ، اجتماعی ، سیاسی، و ملی مذهبی به منظور یادآوری و گرامیداشت آنها می پردازد .
معرفی سرزمین:
مربی به منظور آشنایی اعضاء با ویژگی های جغرافیایی ، تاریخی و فرهنگی یک سرزمین یا کشور به ارائه اطلاعات لازم می پردازد .
مسابقه:
در آن چند عضو و یا گروه با توجه به توانایی های خود در زمینه موضوعات مختلف علمی، فرهنگی، ورزشی و… زیر نظر مربی و یا داوران با یکدیگر به رقابت می پردازند.
هنرهای دستی:
کودک یا نوجوان با بهره گیری از ذوق هنر ی و حس زیبائی شناختی با حوصله ، دقت ، تمرکز و ضمن داشتن رغبت به ساخت و خلق اثر هنری می پردازد.
کار دستی:
در این بخش کودک یا نوجوان با بهره گیری از نیروی تفکر، تجسم و تخیل و با تکیه بر مهارتهای دست و استفاد از ابزار و وسایلی که در اختیار دارد به ساخت و خلق اثر می پردازد .
بازی و سرگرمی:
بازی فعالیتی است هدفدار و با تحرک ذهنی و جسمی که به صورت فردی و گروهی انجام می شود و در آن کودک با مجموعه وجود خود شرکت کرده از آن لذت برده اقناع می شود.
نمایش خلاق:
فعالیتی گروهی و هدفدار است که با دقت طراحی می شود و نمودی از بازی است که کودکان با راهنمایی مربی و بوسیله صحنه، رویداد، مشکل یا واقعه برخاسته از ادبیات کودکان را خلق، باز آفرینی و مورد بحث قرار می دهند.
نمایش عروسکی:
طی آن مربی با مشارکت اعضا و با استفاده از عروسک و ابزار مناسب و بر اساس یک متن نمایشی مشخص، زمینه های مساعدی را برای انتقال مفاهیم فرهنگی و تربیتی و بروز خلاقیت های اعضاء فراهم می سازد.
نمایش فیلم:
مربی با مشارکت اعضا و استفاده از انواع فیلم های مناسب بر اساس یک برنامه از پیش تعیین شده، زمینه های مساعدی را برای انتقال مفاهیم فرهنگی ، تربیتی و رشد نگاه انتقادی اعضاء (بحث فیلم) فراهم می سازد.
سرود:
مربی با کمک و بهره‌گیری از موسیقی ، شعر ، آوا، احساس و همچنین بیان مفاهیم به زیباترین طریق ممکن و در کمترین زمان به رشد و پرورش ذوق هنری اعضاء می پردازند.
آشنایی با قرآن و حدیث:
اعضاء با روخوانی ، ترجمه، مفاهیم، زیبایی ها و داستان های قرآن آشنا می شوند.فعالیتی است که اعضاء طی آن با سخنان (روایات) و توصیه های بزرگان آشنا می شوند.
آشنایی با احکام:
اعضا با احکام ، تکالیف فردی و اجتماعی و دستورات زندگی آشنا می شوند.
فعالیتهای علمی:
علم و فعالیت علمی جریانی است که در پی شناخت حقیقت ، سیر تکاملی خود را طی می کند و بیش از آنکه به یک سری قوانین و احکام بی چون و چرا منجر شود. نتیجه اش پرورش روحیه تحقیق وجستجوگری درباره ی نظام هستی و نحوه استفاده بهینه از مخلوقات است .
اردو و کوهنوردی:
فعالیتی هدفدار، ورزشی و تفریحی است که طی آن اعضاء ضمن شرکت در یک فعالیت گروهی با آداب زندگی اجتماعی آشنا و مهارت های آن را کسب می نمایند.
شرکت در گردهمایی:
گردهمایی عمل یا فرآیند جمع شدن گروهی از افراد در یک مکان، با دعوت قبلی برای بحث و تبادل نظر در آن شرکت می کنند.
شرکت در مراسم:
جمعی از اعضای مرکز کانون, به صورت داوطلبانه و یا با دعوت قبلی به سرپرستی مربیان برای شرکت در مراسمی که خارج از محیط کانون برگزار می شوند .
(نماز جمعه،مراسم ملی ـ مذهبی)
شرکت درجشن ها:
بر اساس فراخوان یا دعوت قبلی در یک زمان مشخص مانند مناسبت های خاص در داخل مرکز و زیر نظر مربیان برگزار و اجرا می گردد.
خانم رنجبرزاده، لطفا بفرمایید فعالیتهای ادبی کانون توسط چه کسانی اجرا می‌شوند؟
فعالیت های ادبی نیز تنها توسط مربیان ادبی اجرا می شود. انجمن ادبی به صورت کاملا تخصصی به داستان و شعر می پردازد و اعضای فعال و دوستدار داستان و شعر فعالیت دارند و حمایت و راهنمایی می‌شوند و همچنین در جلسات تخصصی با حضور نویسندگان و شاعران سرشناس، دوره می بینند و نشست برگزار می کنند.
مربیان ادبی کانون دارای چه ویژگی های هستند؟
مربی ادبی علاوه بر ویژگی های عام از قبیل توان ارتباطی بالا ، مهربانی و شکیبایی، حس زیبایی شناسی، تحرک ،نشاط و نوآوری دارای ویژگی خاص نظیر توان نگارش درست فارسی، داشتن دید و نگاه ادبی، آگاهی از ساختار شعر و داستان و شناخت کافی از ادبیات کهن و معاصر ، شناخت کافی از ادبیات کودک و نوجوان و اشراف کامل به اهداف و برنامه های کاری در کلاس ادبی نیز می باشد.
کلاس ادبی:
کودکان و نوجوانانی داوطلب و دارای زمینه و استعداد ادبی که به تفکیک گروه سنی گرد هم می آیند
کارگاه ادبی:
اعضایی که در کلاس های ادبی به طور مستمر شرکت کرده و مرحله ادبی ـ حضوری را با موفقیت طی کرده و به قالب (شعر و داستان) رسیده اند وارد کارگاه ادبی می شوند . در کارگاه های ادبی ، اعضا علاوه بر آشنا شدن با عناصر شعر و داستان با نقد اثر نیز آشنا می شوند .
انجمن ادبی:
انجمن ادبی یکی از بخش های مرکز آفرینش های ادبی است که به منظور حفظ و پرورش استعداد اعضای نوجوان ـ جوان ادبی شکل می گیرد.
بخش مکاتبه ای:
بخشی از فعالیت های مرکز آفرینش های ادبی به اعضایی اختصاص دارد که امکان حضور در کلاسهای ادبی حضوری را ندارند . این اعضا از طریق مکاتبه با مرکز آفرینش های ادبی در تماس خواهند بود و این ارتباط از طریق مرکز (کتابخانه) انجام می شود.
مسابقات ادبی:
فعالیتی است که با رقابتی سالم و سازنده در بین اعضای فعال ادبی است.
اردوی ادبی:
اردو برای اعضای فعال مرکز آفرینش های ادبی که به منظور کسب تجربه و آشنایی نزدیک با هم سالان شان برنامه ریزی می شود.
شب شعر و عصر قصه آهنگ بهاران:
عنوان برنامه ای سالانه است که حاصل رشد و شکوفایی استعدادهای ادبی اعضا در زمینه شعر و داستان می باشد و آثار برگزیده اعضا در مجموعه ای به همین نام چاپ می شود.
طرح ادبی:
تعریف: برنامه ادبی هدفمندی است که مربی ادبی با مشارکت اعضاء در کلاس ادبی به صورت مرحله‌ای انجام می شود.
انجمن ادبی آفرینش:
انجمن ادبی یکی دیگر از فعالیت های آفرینش های ادبی است که به منظور حفظ و پرورش استعداد اعضای نوجوان ـ جوان ادبی است.
منظور ازکارگاه فعالیت های هنری چیست؟ آیا توسط مربیان هنری اجرا می شود؟
بله. مربی هنری فردی است که علاوه بر ویژگی های عام از قبیل توان برقراری ارتباط، انتقال مفاهیم، خلاقیت و نگاه دقیق دارای ویژگی های خاص و تخصصی رشته مورد آموزش خود می باشد .
منظور ما از کارگاه هنری در کانون ، فضایی است مجهز و مناسب برای کودکان و نوجوانان جهت انجام یک فعالیت خاص هنری نقاشی، سفال (با دست و با چرخ)، خوشنویسی ، عکاسی ،فیلم سازی، انیمیشن، کلاژ، عروسک سازی….)
فعالیت هنری:
اقدامی هدفمند و برنامه ریزی شده است که مربیان هنری از طریق آموزش (غیرمستقیم ) و با هدف کشف و پرورش ذوق زیباشناسی، خلاقیت های ذهنی و مهارت های عملی در کودکان و نوجوانان با استفاده از آموزش های هنری شامل: نقاشی، سفالگری، خوشنویسی و عکاسی و با تکیه بر شیوه های مرسوم و شناخته شده در کانون صورت می گیرد.
فعالیت خوشنویسی:
آموزش اصول و مبانی خوشنویسی به کودکان و نوجوانان و توجه به جذب و علاقمند شدن آنها به این هنر.به نحوی که هنرجو به واسطه آن به استعداد خود پی برده و با تمرین، مهارت و دقت، خط خود را خواناتر و زیباتر نماید.
فعالیت سفالگری:
آموزش روش هایی اجرایی کار با گل (فتیله ای ـ ورقه ای ـ فشاری ـ کتیبه ـ چرخ ـ تلفیقی ) و تاٌکید بر ذهنیت و خلاقیت کودک که گویای ذوق و توان عضو باشد.
فعالیت نقاشی:
نقاشی در دنیای کودکان به منزله بازی است که کودک به واسطه آن به بیان احساسات و افکار خویش می پردازد و در نهایت به پرورش جنبه های رشد ذهنی و مهارتی می انجامد.
در خصوص مشکلات کانون پرورش فکری کودکان توضیح دهید؟
فضای فعلی فیزیکی و ساختمان کانون پرورش فکری بم در شان مردم ، کودکان و نوجوانان بم نیست و باید با همکاری و همیاری مسئولان بم گامی در راستای ایجاد مرکزی جدید با فضای مناسبتر برای کودکان و نوجوانان شهرستان بم برداشته شود.
در بم به دلیل وضعیت فعلی موجود چون کانون پرورش فکری در زلزله تخریب و بازسازی نشده می توان به عنوان یک پروژه نیمه تمام محسوب شود و برای تجهیز آن اقدامات لازم صورت گیرد و این نیازمند همکاری مسؤلین این شهرستان است که اغلب خود دوران کودکی و نوجوانی‌شان را در این کانون سپری کردند. زمینی که قبل از زلزله کانون پرورش فکری در آنجا مستقر بود چشم شهر ما محسوب می شود و امیدوارم با نظر مساعد شورا و شهرداری دومین مرکز کانون پرورش فکری در قلب شهر احداث شود تا بدین شکل دسترسی به این کانون به صورت عادلانه انجام شود.
مردم شهر ما از نظر روحی و روانی تحت فشارهای شدیدی قرار دارند. تمام آمار و اسناد در زمان زلزله بم از بین رفتند اما درخصوص مالکیت ساختمان قبلی کانون قرارداد ۹۹ ساله منعقد و قرار بود ساختمان در اختیار کانون پرورش فکری قرار گیرد. اما متاسفانه تمامی مدارک در زمان زلزله مفقود شد. وجود کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در مناطق آسیب پذیر لازم است اما لازم و ضروری است تمامی شهروندان با این مکان به صورت عادلانه و آسان دسترسی داشته باشند.
مهم ترین دستاورد شما طی این سالها فعالیت چه بوده است؟
تربیت و هدایت اعضا در زمینه های مختلف فرهنگی، هنری و ادبی باعث افتخار من است. من این افتخار را دارم کودکان و نوجوانان دیروز که اعضا خانواده من بودند هم اکنون در بسیاری از ادارات و مشاغل مهم و کلیدی در این شهرستان مشغول بکارهستند. آنان اکنون مشوق های خوبی هستند برای فرزندانشان جهت عضویت در کانون و قابل ذکر است در بخش سرود نیز گروه فعالی از کودکان و نوجوانان با عنوان نخل بم در این خانواده بزرگ متولد شدند که دارنده رتبه استانی در کرمان و همچنین سابقه برگزاری سه سال اجرای زنده به مناسبت سالگرد زلزله بم را دارند. تمام نوازنده‌های این گروه سرود اعضای کانون و دارنده سازهای کاملا ایرانی هستند. همچنین، اینجانب چندین سال متوالی در سوگواره عاشورایی شرکت و رتبه نخست در بخش نقاشی کسب نموده ام.
در پایان از شما و همکارانتان و همه مردم و مسئولین و اهالی فرهنگ و هنر و همچنین همکاران گرامی‌ام که به کانون یاری می‌رسانند تقدیر و تشکر می‌کنم.
