طلوع بم- رضا رحیم نژاد، بم تنها شهری در ایران است که منظر فرهنگی آن در یونسکو ثبت جهانی شده و یک پایگاه دایمی برای نظارت و پیگیری و حفظ ویژگی‌های آن در ارگ قدیم ایجاد شده است. هرچند این پایگاه، شورای شهر و شهرداری و میراث فرهنگی -که نهادهای اصلی و متولی حفظ و نگهداری و حراست از شاخص‌های این میراث جهانی هستند- نتوانسته‌اند به طرزی شایسته به مسئولیت خود عمل کنند و تنها کاری که انجام داده‌اند کنترل و اعمال محدودیت در حوزه ساختمانی خصوصا ارتفاع ساختمانهاست!
الف: سه هزار کوچه خاکی
فرماندار شهرستان بم آقای مهندس شهسوارپور در دیدار با معاونین وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد در بم بیش از سه هزار کوچه خاکی با مساحت ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار مترمربع وجود دارد که زندگی مردم ساکن دراین پهنه وسیع را با سختی مواجه کرده که مهمترین آن مشکلات بهداشتی و تولید گرد و خاک مداوم است. در شرایط فعلی و گسترش بیماری کرونا مردم ساکن در این کوچه‌ها بیش از سایر مناطق مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
ب: چه کسانی مقصرند؟
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا پس از گذشت ۱۷ سال از زلزله سه هزار کوچه شهر بم باید خاکی باشد و چه کسانی در این زمینه کوتاهی کرده و مقصرند؟
واقعیت امر این است که عوامل متعددی در این زمینه دخیل هستند از جمله: ۱- ضعف کارشناسی و سومدیریت. وجه مشترک همه‌ی افراد و مدیرانی که با شهرداری سر و کار دارند نداشتن تخصص و دانش لازم در زمینه امور شهری و الزامات اداره شهرهای امروزی است. شهر امروزی مجموعه‌ای از نیازهای رفاهی، فرهنگی، اجتماعی و کالبدی است و برای تحقق نسبی این نیازها تخصص و تجربه کافی می‌طلبد که عمدتاً مدیران چند دهه اخیر فاقد اینها بوده‌اند. ۲- تعدد مراکزتصمیم‌گیری. تا قبل از اجرایی شدن قانون شوراها انتخاب شهرداران به پیشنهاد فرمانداران و تایید استاندار انجام می‌شد و عوامل اثرگذار بر انتخاب شهردار معدود بودند ولی با حاکم شدن شوراها این روند تغییر کرد و به تعداد اعضای شورا فکر و نظر و تصمیم ایجاد شد و همچنین جناح بندی و باند بازی بوجود آمد. بر همین اساس در یک ارزیابی اجمالی از عملکرد ادوار شوراهای اسلامی شهر بم نتیجه مثبت و قابل دفاعی را مشاهده نمی‌کنیم. ۳- فرصت سوزی. مهمترین و اساسی‌ترین عامل عدم توسعه‌ی پایدار شهرها به ویژه شهر بم پس از زلزله «فرصت سوزی» و عدم استفاده بهینه از منابع مالی است که در چند مقطع خاص برای بم بوجود آمده بود است. اول، پس از زلزله منابع مالی متعددی از طرف دولت، سازمانهای مردم نهادها و مؤسسات خیریه‌ی داخلی و خارجی و دولتها و موسسات بین‌المللی به طرف بم سرازیر شد بطوریکه مسؤلین وقت نمی‌دانستند چطور از این منابع استفاده کنند و به جای بکارگیری این منابع در بخشهای زیربنایی و ایجاد منابع درآمدی پایدار شروع به بریز و بپاش و هزینه در زمینه‌های غیرضروری کردند. مثلا استخدام تعداد زیادی نیرو بصورت شرکتی، قردادی و… در شهرداری که بعدها به دلیل کاهش درآمدهای آنچنانی مجبور شدند تعدادی از آنها را اخراج و برای پرداخت حقوق و مطالبات معوق آنها بخشی از زمینها و املاک متعلق به شهرداری را به پیمانکاران شرکتهای خدماتی و پیمانکاران بدهند. علاوه بر این، طرحها و پروژه‌های غیرضروری و غیراولویت‌دار مثل نصب انواع چراغهای روشنایی تزیینی در پارکها، نصب سایه‌بان‌های ایستگاه‌های اتوبوس خط واحد و نیمکت‌های گرانقیمت. این در حالی بود که اتوبوسی نبود که نیاز به ایستگاه داشته باشد. یا مثلا مقطع دوم دوران پر پولی شهرداری، فاصله سه ساله ۹۳ تا ۹۵ بود که مبالغ هنگفتی پول از محل مالیات بر ارزش افزوده صنایع خودروسازی ارگ جدید به حساب شهرداری بم سرازیر شد که باز هم استفاده درست و بهینه از آن نشد. در این دوره سه ساله تنها پروژه‌های اساسی و ماندگاری که انجام شد یکی تکمیل ساختمان کشتارگاه صنعتی دام بود که واقعا یکی از نیازهای اساسی و مهم بود که مشکل ذبح غیربهداشتی دام را حل کرد و دیگری احداث بوستانهای محله‌ای که این هم از کارهای اساسی بود که جای تقدیر دارد. در این دوره از محل میلیاردها پولی که به حساب شهرداری ماهیانه واریز می‌گردید؛ می‌شد در زمینه طرحهای زیربنایی و درآمدزا سرمایه‌گذاری کرد از جمله خرید ماشین‌آلات سنگین، خرید املاک و مستغلات و غیره که بعدها و در زمان محدودیت منابع می‌شد از محل فروش آنها کسب درآمد کرد. بعنوان مثال املاک ارزشمند زیادی در سطح شهر در معرض فروش گذاشته شد که یکی از آنها شرکت خرما بود که تا آنجا که نگارنده به خاطر دارد مبلغ فروش آن حدود هشت میلیارد تومان بود که از محل درآمد آن شهرداری بخش زیادی از هزینه‌های خود را می‌توانست تأمین کند. ملکی که حالا بعد از گذشت چند سال دهها میلیارد تومان می‌ارزد. متاسفانه فرصتهای مهم اینچنینی هم از دست رفت و مسئولین وقت بم نتوانستند آنها را غنیمت شمرند.
ج: دست های خالی و کوچه‌های خاکی
اکنون اما شهرداری مانده و سه هزار کوچه خاکی و طرح تفصیلی که با تاخیر زیاد هنوز تهیه نشده و در نتیجه تکلیف بسیاری از کاربری‌ها، نیازهای توسعه‌ای شهر و مسکن مردم روی زمین مانده است .
در فاصله تقریبا یک ساله دو نفر از معاونین وزیر مسکن و شهرسازی در ارتباط با مشکلات تهیه طرح تفصیلی شهر بم و کوچه‌های خاکی آن یکی در زمان نماینده سابق مردم در مجلس و اکنون هم با پیگیری نماینده فعلی به بم سفر کرده‌اند و هر دو بار هم قولهای مساعدی برای کمک به حل مشکل تهیه طرح تفصیلی و آسفالت کوچه‌های خاکی داده شده است. بار اول که نتیجه‌ای در بر نداشت و این بار نمی‌دانیم آیا می‌توانیم امیدوار به حصول نتیجه باشم یا خیر؟ البته مردم بم ظاهراً مجبورند امیدوار باشند زیرا چاره‌ای غیر از این ندارند. با صحبتهای آقای استاندار در دیدار با معاونین وزیر مسکن و شهرسازی در جلسه بازآفرینی شهری استان و تاکید ایشان بر تسریع در روند تهیه طرح تفصیلی شهر بم بطور اضطراری و ویژه و صحبتهای آقای عبوری معاون وزیر و رئیس سازمان بازآفرینی وزارت مسکن مبنی بر حل مشکل کوچه‌های خاکی بم در مدت سه سال آینده و همچنین صحبتهای خانم فرزانه صادق معاون معماری و شهرسازی وزیر مسکن مبنی بر امضای قرارداد تهیه طرح تفصیلی شهر بم تا یک ماه آینده (مصاحبه با طلوع بم – ۲۶آذرماه ۹۹) با کمک شهرداری بم، استانداری کرمان و با محوریت وزارت مسکن و تامین هزینه آن توسط این وزارتخانه امیدواریم که این بار قولهای داده شده این مسئولین اعم از استاندار و معاونین وزیر مسکن و مسئولین محترم محلی محقق شود و بخش مهمی از مشکلات اساسی شهر بم حل شود. ضمن تشکر و تقدیر از نماینده محترم مردم شرق استان در مجلس شورای اسلامی جناب دکتر غضنفرآبادی از ایشان نیز انتظار داریم با پیگیریهای خود زمینه‌ی عملی شدن وعده‌های مسئولان را فراهم نمایند. انشاا… .
منتشر شده در شماره ۲۴۴ هفته نامه طلوع بم
