به قلم: مسعود قمری کارشناس ارشد بناهای تاریخی – مسئول اداره میراث فرهنگی شهرستان بم
با گسترش اسلام در ایران و در سده های نخست، در بسیاری از شهرهای کشور مساجد چندی ساخته شد که الگوی بنیادین ساخت اکثر آنها همان مسجد پیامبر اسلام (ص) در مدینه بود که به دست رسول الله (ص) ساخته شد.
مسجد ایرانی به عنوان کانونی برای عبادت و مکانی برای مباحث اجتماعی و فرهنگی هویت دیرینه ای دارد و جزئی لاینفک از ساختار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شهر محسوب می‌شود.
اوج شکوفایی در هنر معماری اسلامی را می توان در ساخت مساجد ایرانی جستجو کرد که با گذشت زمان مسجد ایرانی هر روز رنگی نو گرفته و از هر دوره تاریخی یادگارهای ارزنده ای از مسجد به جاست. از نخستین مساجد در ایران می توان به مسجد جامع فهرج در یزد، تاریخانه دامغان و مسجد جامع نائین اشاره کرد در این میان بم نیز این افتخار را دارد که نام آن در میان اولین سازندگان و دارندگان مسجد در قرون اولیه اسلامی باشد، پروفسور آرتور اپھام پوپ مسجد رسول در مجاورت ضلع شرقی ارگ بم را که تا پیش از زلزله ۱۳۸۲ آثاری از آن باقی بود جزء قدیمی‌تر مساجد تک ایوانی ساخته شده در ایران میداند. همچنین اغلب منابع قرن سوم و چهارم هجری نیز از وجود سه مسجد در بم در قرون اولیه اسلامی خبر می دهند و مکان یکی از این مساجد را درون ارگ بم مینویسند که همان مسجد جامع ارگ بم است و کماکان نیز آثار آن موجود است. مسجد جامع ارگ بم که در قرون اولیه اسلامی و احتمالا در دوره صفاری (قرن سوم هجری) ساخته شده است از مساجد مطرح مربوط به اوایل اسلام در بم است که تا پیش از زلزله دیماه ۱۳۸۲ همچنان قلب تپنده این دیار به لحاظ انجام عبادت و تجمعات دینی – اجتماعی بود. هم اکنون بم دارای ده ها مسجد در محلات مختلف است که محل عبادت و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی مردم این شهر است.
نمایی از اتاقهای کوچک باقی مانده از مسجد رسول (ص) – پیش از زلزله
عکسهای قدیمی از بقایای دیوار بزرگ مسجد رسول (ص)
عکسهای قبل از زلزله سال ۸۲ – مسجد جامع ارگ بم
