طلوع بم – مونا موسی نژاد: چند سالی است انجمن نجوم بم به عنوان اولین سازمان مردم نهاد علمی این شهر فعالیت خود را آغاز کرده است. این تشکیلات مردمی با مدیریت و برنامه‌ریزی توانسته فعالیت مستمر و متنوعی در راستای ترویج علم و عمومی سازی آن برای شهروندان بمی داشته باشد و آسمان پرستاره کویر بم نیز میزبان خوبی برای فعالیتهای آنان و همه علاقه‌مندان به طبیعت و آسمان شب بوده است. برای آشنایی بیشتر با این انجمن پای صحبتهای خانم احسان مدیرعامل آن نشستیم.
سلام. ممنون که دعوت ما را پذیرفتید. لطفا خودتان را کمی بیشتر برای مخاطبان ما معرفی کنید.
سلام. ممنون از شما. حکیمه احسان هستم و با توجه به علاقه‌ای که از دوره کودکی به آسمان شب و ستاره شناسی داشتم و هدفی که برای من در طول زندگی مشخص بود رشته ریاضی و فیزیک را در مقطع دبیرستان انتخاب و در همان رشته وارد دانشگاه سپس در مقطع کارشناسی رشته فیزیک دانشگاه پیام نور کرمان ادامه تحصیل دادم. نخست به صورت حق التدریس وارد آموزش و پرورش عشایری شرق استان و بعد از حدود چهار سال استخدام این نهاد شدم و تا کنون در شهرستانهای نرماشیر، فهرج، کهنوج و بم مشغول به تدریس هستم.
در ادامه برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان در رشته فیزیک گرایش نجوم و اخترفیزیک و بعد از تمام تحصیل به صورت مدرس در مجتمع آموزش عالی بم نیز فعالیت داشته‌ام. هم اکنون نیز دانشجوی مقطع دکتری فیزیک گرایش نجوم و اخترفیزیک هستم.
از زمان پیوستن به آموزش و پرورش شهرستان نرماشیر چهار سال نیز در بم در مراکز پژوهشی و آموزشی کار پژوهشی انجام دادم .براساس پژوهش های دانش آموزی انجام شده توانستم طرح های در جشنواره علمی پژوهشی خوارزمی ارایه نمایم. در ادامه فعالیت های پژوهشی خود چهار سال در پژوهش سرای رویان بم که قطب جنوب استان کرمان نیز محسوب می‌شود فعالیت های تحقیقاتی در زمینه نجوم و اخترفیزیک انجام دادم.
* در خصوص تأسیس انجمن نجوم بم و اهداف و برنامه‌های آن کمی توضیح دهید. بفرمایید چه شد که به فکر تاسیس چنین انجمنی افتادید؟
در خصوص تاسیس انجمن نجوم، زمانی که دوره کارشناسی ارشد را به پایان رساندم همچنان پیگیر برنامه های نجوم و رصد آسمان در سطح استان و کشور بودم. متاسفانه خلاء وجود چنین انجمن علمی در شهر با در نظر گرفتن آسمان بم و ابزار و تجهیزات نجومی که بعد از زلزله سال ۱۳۸۲ به شهر بم اهدا شده بود به خوبی مشهود بود.
در همان سالها یکسری از گروه ها و تیمها با توجه به علایق شخصی و جداگانه فعالیت نجومی انجام می دادند که با پیگیریهای مستمر تصمیم بر آن شد که با همکاری تمامی فعالان این بخش انجمن نجوم بم به ثبت برسد. از بهمن ماه سال ۱۳۹۵ با برگزاری همایش بزرگی در سطح شهرستان با همکاری آموزش و پرورش و مجتمع آموزش عالی بم ، فعالیت مان را به صورت غیررسمی شروع و در بهمن ماه ۱۳۹۶ که انجمن علمی نجوم ثبت و فعالیتهایمان به صورت کاملا رسمی در سطح شهرستان بم ادامه دادیم که با برگزاری برنامه‌های هفتگی و تورها و برنامه‌های رصدی ماهانه ادامه یافت.
* این انجمن نخستین موسسه علمی مردم نهاد است که در بم شروع به فعالیت کرده است. به نظر شما فعالیت این نوع مجموعه‌ها چقدر اهمیت دارد و چه شرایطی باید داشته باشد؟
انجمن نجوم بم نخستین موسسه علمی مردم نهاد در شرق استان است و اهمیت فعالیتهای موسسات علمی به ویژه نجوم به این دلیل است که علوم تجربی و ریاضی و به طور کلی علوم پایه، نقش بسیار زیادی در شکوفایی فکر و اندیشه انسان در طول تاریخ داشته است. امروزه اهمیت آموزش نجوم در اغلب جوامع و کشورها به خوبی درک و در سالهای اخیر در کشور ما نیز به طور ویژه به آن پرداخته شده است .
آموزش نجوم از این لحاظ اهمیت دارد که با بکارگیری علوم مختلف موجبات رشد نگرش علمی، پرورش قدرت تفکر، خلاقیت،کاوشگری، حل مسئله و جامعه پذیر کردن افراد و همین طور مهارت آموزی افراد، حفظ و انتقال و توسعه میراث فرهنگی و ارزشهای اخلاقی و اجتماعی را فراهم می‌کند.
آموزش نجوم مزایای فراوانی به همراه دارد که یکی از این مزایا ارتقای نگرشها و باورهای دینی با توجه به جایگاه ویژه علم نجوم در تاریخ تمدن اسلامی و تقویت نگرشهای مثبت نسبت به فرهنگ و تمدن کشور و تقویت خودباوری افراد را به همراه دارد . همانطور که در اساطیر و افسانه های بسیاری از کشورها از جمله ایران و در کتاب شاهنامه فردوسی نگاه ویژه‌ای به ستاره شناسی شده است .
مورد بعدی که به اهمیت آموزش نجوم می‌پردازد افزایش سطح سواد علمی جامعه است که مهم ترین هدف انجمن نجوم شهرستان بم عمومی سازی علم و عمومی سازی نجوم در سطح شهرستان و آشنایی بیشتر با کاربردهای علم فیزیک، علوم زیستی و ریاضی است. این آموزش ها باعث بالا رفتن اعتماد به نفس، حس خودباوری (مطالعه و مشاهده فعالیت دانشمندان ایرانی و اسلامی) دانش آموزان و افزایش علاقه آنها در فراگیری علوم روز دنیا می‌شود.
این جمع‌ها و گروههای علمی به دلیل اینکه بسیار صمیمی هستند و دانش آموزان یا بزرگسالان به راحتی سوالات خود را مطرح می کنند به راحتی می توانند با هم در این انجمن ارتباط برقرار کنند که بسیار به اعتماد به نفس و حس خودباوری افراد کمک خواهد کرد.
* به نظر شما آسمان شب و وجود کویر در بم چگونه می‌تواند بستر مناسبی برای جذب گردشگران باشد؟
برای جذب گردشگران با توجه به آسمان شب و کویر بم ، در سال های اخیر شاخه آماتوری نجوم ایران بخشی به عنوان گردشگری نجومی یا آستورتوریسم ایجاد کرده که اغلب موسسات گردشگری نیز امروزه فعالیت های خوبی در این بخش داشته اند و استقبال زیادی از طرف مردم در این زمینه شده است.
با توجه به ظرفیت ها و جاذبه های بیشمار تاریخی و طبیعی در بخش گردشگری که شرق استان کرمان و شهرستان بم دارد در صورت بکارگیری صحیح هر یک از این ظرفیتها می توان جهش بزرگی در گردشگری نجومی برای صنعت گردشگری شهرستان داشته باشیم و برای رونق گردشگری در شب پیشنهادی که داشتیم اینکه در اطراف ارگ تاریخی بم یا بناهای تاریخی و گردشگری بم علاوه بر کویری که در نزدیکی شهر ما قرار دارد می توان فرصت های مناسبی برای جوانان شهرمان در بخش خصوصی یا با همکاری مراکز دولتی ایجاد کنیم تا گردشگران و توریست های که برای بازدید از بزرگترین بنای خشتی جهان به شرق استان کرمان و شهرستان بم سفر می‌کنند بتوانند از آسمان زیبا و بی‌نظیر بم نیز لذت کافی را ببرند.
برای پیشرفت صنعت گردشگری بم مسولان شهرستان باید نگاه ویژه ای به گردشگری در شب داشته باشند تا توریست و گردشگر ما ترغیب شود شبها نیز در شهرستان بم اقامت داشته باشد و از برنامه های رصدی و آسمان بی‌نظیر بم لذت ببرند .
*فکر میکنید برای شکوفایی و جذب هر چه بهتر استعداد جوانان و نوجوانان علاقه‌مند به این انجمن چه اقداماتی لازم است انجام شود؟
بستری فراهم شده برای افراد علاقه مند از جمله جوانان و نوجوانان تا در برنامه ها و کارگاه های آموزشی متنوع و تورهای رصدی و برنامه‌های رصدی عمومی در سطح شهرستان به صورت رایگان شرکت کنند و تا امروز که حدود شش سال از فعالیت نجوم بم می گذرد برای فعالیت های نجومی هیچ هزینه ای از مردم دریافت نکرده ایم زیرا هدف انجمن عمومی‌سازی شناخت آسمان شب در بین مردم بوده است. سعی شده تا تمامی برنامه های نجومی به صورت رایگان به علاقه مندان عرضه کنیم.
* در خصوص وضعیت امکانات سخت افزاری شهرستان بم ( وضعیت تلسکوپ ، ابزار آلات رصد ) توضیح دهید.
در خصوص وضعیت امکانات سخت افزاری در انجمن نجوم دو تلسکوپ شخصی داریم یکی از آن ها با ابعاد دهانه پنج اینچ و دیگری ده اینچ داپسونی اسکای واچر است که اغلب برنامه های رصدی با این دو تلسکوپ برگزار کردیم اما پژوهش سرای رویان بم دارای تجهیزات بسیار حرفه‌ای است و با همکاری و کمک خانم زابلستانی مدیریت این پژوهشسرا هر زمان دانش آموز یا افراد علاقه مند بودند تا از این ابزار در راستای کار پژوهشی استفاده کنند به بهترین نحو همکاری لازم را داشتند. همچنین یک رصدخانه آموزشی در آموزش و پرورش شهرستان بم داریم که در آن یک تلسکوپ ده اینچ با مقعر ای کیو سیکس دارد که برای رصد پدیده‌های نجومی و اجرام نجومی قابل استفاده است و همینطور دو دوربین دوچشمی مناسب برای رصد رویت هلال ماه داریم و ابزارهای بسیار دیگری داریم.
آخرین ابزاری که به تجهیزات نجومی در بخش اضافه شده است پلانتاریوم یا آسمان نما است که از بهترین و باکیفیت ترین آسمان نماهای کشور است که از طریق قطب کشوری نجوم پژوهش سرای خراسان رضوی به پژوهش سرای رویان قطب نجوم استان کرمان تحویل داده شده است.
*در خصوص برنامه‌های هفته نجوم توضیح دهید.
امسال پنجاهمین سال این فرصت جهانی برای بردن دانش نجوم به میان مردم بوده است. درست نیم قرن قبل و در سال ۱۹۷۳ میلادی (۱۳۵۲ خورشیدی) ستاره شناس آماتور آمریکایی با بردن تلسکوپ خود به میان مردم، ایده اولیه روزی به نام روز نجوم را مطرح نمود. برای اولین بار روز جهانی نجوم در سال ۱۳۸۰ شمسی، همزمان با روز تعیین شده از سوی جامعه جهانی، در فرهنگسرای بهمن از سوی انجمن نجوم آماتوری ایران به اجرا درآمد. ما در انجمن نجوم شهرستان بم تلاش کردیم که سالانه برنامه های متنوعی به صورت روزشمار هفته نجوم برگزار کنیم و امسال نیز این برنامه‌ها اجرا شد.
*حیطه فعالیتهای شاخه آماتوری انجمن نجوم درچه حد است و مخاطبان این فعالیتها چه کسانی هستند. آیا آموزش و پرورش و مدارس هم درخواست مشارکت و همکاری دارند؟ و کمی در خصوص پژوهشکده رویان که قطب نجوم دانش آموزی استان است توضیح دهید.
فعالیتهای انجمن بصورت نشستهای هفتگی عمومی و برای تمامی سنین برگزار می گردد. همچنین دیگر فعالیتها از قبیل همایش سالانه و برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی، کلاسهای آموزشی مقدماتی و پیشرفته برای گروههای سنی مختلف، کلاسهای آمادگی المپیاد و آمادگی مسابقات علمی و ماراتن‌های رصدی کشوری، برگزاری برنامه های رصدی ماهانه و رصد پدیده های نجومی بصورت عمومی بوده است.
در سال ۱۳۹۸ اولین دوره مسابقات علمی پژوهشی دانش آموزی برگزار شد که دارای ۱۱ محور مختلف بود و نجوم یکی از این محورها؛ بدلیل امکانات سخت افزاری و نیروی متخصص شهرستان بم پژوهش سرای دانش آموزی رویان بم به عنوان قطب نجوم استان انتخاب شد که سرکار خانم سهیلا زابلستانی به عنوان مدیر قطب و بنده به عنوان دبیر اجرایی قطب به همراه اساتید راهنمای پروژه ها سرکار خانم فاطمه طاهریان خراسانی و جناب آقای محمدجواد کمال الدینی، کار مشاوره آثار ارائه شده دانش آموزان و داوری مرحله استانی و مرحله کشوری این مسابقات را بر عهده داشته و داریم.
امیدوارم علاوه بر انجمن علمی نجوم شاهد ثبت انجمن های مردم نهاد علمی بیشتری در بم باشیم تا بتوانیم با همکاری یکدیگر به ارتقای سطح علمی جامعه کمک کنیم.
*اعضا و اساتید انجمن را بیشتر معرفی کنید. رویکردهای انجمن برای آموزش نجوم چیست؟
اعضا و اساتید انجمن هر دوره مطابق با اساسنامه انجمن نجوم، دوره های دوساله انتخابات هیات مدیره را برگزار می‌کنیم که در آخرین انتخابات که برگزار شد آقای غلامرضا کایناتی رییس هیات مدیره انجمن انتخاب شدند. ایشان از منجمین بسیار با تجربه شهرستان بم هستند که آموزش نجوم و برنامه های رصدی را برگزار می‌کنند.
نایب رییس انجمن نیز استاد امان ا… نادعلی‌زاده و معلم بازنشسته آموزش و پرورش هستند که با توجه به علاقه‌ای که از کودکی داشتند به صورت ویژه پیگیری پدیده های نجومی و ثبت آن ها بودند و رصدهای خوبی را ثبت کرده‌اند. همینطور از اساتید برجسته انجمن نیز محسوب می‌شوند. بنده به عنوان مدیرعامل انجمن از ابتدای فعالیت انجمن نجوم بم انتخاب شدم.
من به صورت آکادمیک نجوم را شروع کردم و اساتید ما به صورت آماتوری کار را شروع کردند و حرف های زیادی را در نجوم آماتوری برای گفتن دارند و اساتید نجوم بم جز برترین های استان هستند. استاد کایناتی و استاد محمدکاظم سعادت را نام ببریم که از اعضای اصلی انجمن هستند. حمید ابراهیم پور از اساتید عکاسی و مدرس بخش عکاسی نجومی ، امیرعباس قمری نیز با توجه به رشته خودشان که عکاسی و ویرایش تخصصی عکسهای رصدی است به عنوان مدرس عکاسی نجومی با ما همکاری می‌کنند .
محمدجواد کمال الدینی دبیر فیزیک آموزش و پرورش بم و کارشناس ارشد نجوم و اخترفیزیک هستند که فعالیتهای عکاسی نجومی داشتند که عکس های خوبی از مناطق کویری و تاریخی و جاذبه های دیدنی بم و آسمان شب ثبت کرده اند. فاطمه طاهریان خراسانی از همکاران فیزیک در آموزش و پرورش و کارشناس ارشد نجوم و اخترفیزیک. محمدرضا قائم آبادی از فعالین نجوم و خانم طاهره افشاری از همراهان فعال انجمن نجوم هستند. مهشید یزدانی کارشناس و فعال محیط زیست همیشه ما را همراهی کردند. از همه این بزرگواران و همه کسانیکه انجمن نجوم را همراهی کردند تشکر می‌کنم.
در خصوص رویکرد آموزشی انجمن از سال ۹۵ که انجمن نجوم تأسیس شد هر هفته نشست هایی در روزهای سه‌شنبه به صورت تخصصی برگزار می‌کنیم. از ابتدا برنامه‌های ما به صورت آموزش های مقدماتی نجوم بود و تا امروزه که به مباحث بسیار تخصصی‌تر رسیده این و سطح دانش و آگاهی اعضا به خوبی بالا رفته است و اعضای انجمن هرکدام در جایگاه خود می توانند به صورت تخصصی آموزش نجوم را انجام دهند.
*چه کسانی از انجمن نجوم در شهرستان بم حمایت کرده‌اند و چگونه؟
در خصوص حامیان انجمن نجوم خوشبختانه از ابتدای کار با هر ارگان یا سازمانی که نشست برگزار کردیم و کمک و همکاری از سازمان خواستیم دست رد به سینه ما نزدند و همیشه حمایت مستمر و مفیدی از ما شده است. از جمله حامیان این انجمن مجتمع آموزش عالی بم است که براساس حمایتهای آنان دو همایش در سطح شهرستان بم در سال ۹۵ و ۹۷ برگزار شد. هر زمان برنامه ای داشتیم و نیاز به کمک آموزش و پرورش شهرستان بم و همچنین اداره ارشاد اسلامی بم نیز داشتیم به صورت ویژه ما را همراهی کردند. پایگاه میراث جهانی ارگ قدیم نیز با توجه به اینکه سالانه چندین برنامه رصدی در این بنای تاریخی برگزار می‌شود هیچ کوتاهی نداشته‌اند.
اداره میراث فرهنگی و گردشگری ، هتل جهانگردی ،کتابخانه مرکزی شهرستان بم که سه سال نشست های هفتگی را در این کتابخانه برگزار می‌کردیم و موسسه‌ی داوودیه که اولین حامی نشستهای نجومی ما بودند از دیگر حامیان این انجمن به شمار می‌آیند.
* استقبال مردم و دانش آموزان از این انجمن چگونه بوده است. فکر میکنید چقدر فعالیت هایشان تاثیر گذار بوده است؟
استقبال مردم و دانش آموزان از انجمن نجوم بم به نحوی بوده که تنها کافیست به همایش های که در روز های نخست کار که با حضور بیش از دویست الی سیصد نفر شرکت کننده آماتور در آن بوده است اشاره کنیم .
متأسفانه به دلیل شیوع ویروس کرونا در سه سال اخیر استقبال کمتری و با فاصله بیشتر ی از برنامه‌های انجمن شده است.
مهم ترین دلیلی که باعث حمایت مردم از برنامه های نجومی و رصدی می‌شود این است که ما هیچ محدودیت سنی در برگزاری برنامه ها نداریم و یک خانواده می تواند از کوچکترین تا بزرگترین عضو در این برنامه شرکت کند و جذابیت های خاص خود را برای هر عضو خانواده به همراه خواهد داشت . برنامه های زیادی در تابستان امسال درنظر گرفته ایم تا بتوانیم استقبال در بخش آموزشی انجمن را با برگزاری کارگاه های اختصاصی و تخصصی بحث آموزش را به همان میزان برنامه های رصدی بالا ببریم و کیفیت آموزش را ارتقا دهیم .
صفحه اینستاگرام انجمن نجوم بم: nojum_bam
چاپ شده در شماره ۳۲۰ هفته نامه طلوع بم
